Don Robert Kola 

Fjala: gjiri i poezisë dhe i këngës

Kënga nusëron fjalën; e lartëson mallëngjimin e dëshirës nusërore dhe e shkrin fjalën në shkëfin e rropullive të mishit. Si rrallë kund, në traditën tonë, këngëtari kur ia thotë këngës urohet: “Të këndoftë gjithmonë zemra!” E këngëtari përgjigjet: “Bashkë me ju.” Përmes këngës thuret urimi i përbashkët i lartësimit të zemrës në këngë të pambarueshme. Kënga përmbushet vetëm në urimin e përkryerjes së saj. Përkryerja e urimit është përmbushja e këngës. Si poezia, po ashtu edhe kënga, përftohen nga shpërthimi i rrahjeve të mahnitjes që thekin zanoren zanafillore të klithjes:

“O zanorë e fshehtë!

Ti i jep jetë fjalës sapo lind!

Shtjellë që shpirtin e bart më vete.”[1]

Fjala paraprihet nga rrahjet e zanores së fshehur e psherëtimave të pa shqyrtuara dhe e brohoritjeve të pambaruara të shpirtit në kraharorin e njeriut. Amësimi i kraharorit përmes psherëtimave të pa rrëfyera është gjiri i fjalës. Gjiri i fjalës është gji amësie. Fjala e ngjeshur me psherëtimën e krijesës lind poezinë. Ajo nxjerr në dritë gjendjen e lindjes së krijesës: “status nascens.”[2] Poezia shpërthen nga lakimi i rrokjeve të foljes së lindjes. Ndër të gjitha foljet me e mrekullueshmja është folja me lind. Folja: “me lind  është folja  e të gjitha foljeve.”[3] Poezia është folje e lindjes. Lindja mbushullon të qenit. “Të jesh do të thotë të lindesh.”[4] Amza e poezisë është lindja. “Poezia është krijim i këngës i kumbimit dhe i tingëllimit që thekin foljen e qenësisë.”[5] Rrëfimi i poezisë është rrëfenja e lindjes. Të lindesh do të thotë të fytyrosh të qenit.  Ajo shuguron marrëdhënien dhe aty ku mohohet lindja, shuhet edhe poezia. “Si çdo vepër e mirëfilltë e artit, po ashtu edhe poezia, s’bën tjetër pos që shfaq: “rrëfimin e lindjes së saj.”[6]

Lindja e vulos mbresën e përdëllimit të dashurisë në mishin e tjetrit. “Poezia gjithmonë ka qenë dhe është gjeja që i përket ‘mishit.’ Ajo përshkon rropullitë e mishit dhe thellësitë e kraharorit. Së këndejmi, sfilitja e poezisë, si çdo gjë tjetër fisnike, përmban edhe ajo sfilitjen e saj. Ajo shpërthen, po ashtu, edhe përmes klithjes dhe britmës dhe bëhet edhe shfaqje e ashpërsisë, ku fjala mbetët si ofshamë dhe rënkim i të parrëfyeshmes.”[7] Edhe lirika si gjini letrare përligj, siç thotë me të drejtë poeti P. Valéry: “trajtimin e klithjes.”[8] Poezia dhe kënga, pra, janë të gërshetuara në fejesën e pandashme me njëra – tjetrën. Dihet mirëfilli se s’ka poezi dhe këngë pa rrahjen e ritmit. Ritmi është puthitje me rrahjet zanafillore. Kështu, nuk del edhe aq i tepruar pohimi i një krijuesi, kur thotë: “Në fillim ishte ritmi.”[9] Studiuesi E. Mveng-u, duke e shqyrtuar ritmin në traditën afrikane që përshkon gjithë palcën e të qenit të tyre, thotë: “Ritmi afrikan është refuzim i çdo kufizimi. Ritmi përshkon të tërën dhe shtrihet në të tërën. Ai është shprehja sovrane e shpirtit afrikan… është shprehja e përleshjes zanafillore e jetës mbi kaosin. Ritmi ngrihet dhe rebelohet kundër çdo shtrëngese të numrit: ai është shumëzues dhe sinkopë tronditëse. Ritmi është diagrami i një jete dallgëzuese i shpërthimit krijues të lirisë triumfuese.”[10] Ritmi thur vallëzimin. Vallëzimi hap qasjen edhe ndaj: “ontologjisë së trupit.”[11] Përmes vallëzimit hetohet kapërcimi i dualizmit në mes mishit dhe shpirtit. “Trupi është thelbi i rrojtjes (i të jetuarit).”[12]Ai nuk përfshihet në tërësinë e duhur, pos përmes: “prekjes, sikur në një vallëzim.”[13] Ajo çka është e mbyllur hapet përmes prekjes. “Trupi është hapur, por që të ndodhë hapja është e domosdoshme që diçka të jetë e mbyllur dhe lypset që të preket mbyllja. Të prekësh çka është e mbyllur do të thotë të hapesh. S’ka hapje, pos përmes prekjes.”[14]

Poezia dhe kënga thurin përmes ritmit ngadhënjyes të fjalës vallen e lirisë mbi kaosin. Ato s’janë thjesht vetëm rreshtime të fjalës, por shtigje të hapjes drejt lirisë ngadhënjyese. Poezia dhe kënga nuk guxojnë të mbesin peng i metrikës. Rreshtimi e shquan njësimin dhe ndjek qëllimin, ritmi është lojcak dhe e shquan kuptimin. Metrika rreshton, ritmi vallëzon. Frymëzimi i krijimtarisë biblike, qoftë përmes poezisë apo këngës, është puthitje me rrahjet zanafillore të Shpirtit të Shenjtë. “Shkrimi i Shenjtë nuk rrëfen tjetër pos përmbushjen e asaj që shfaq ndodhinë e lindjes.”[15] Sipas mendësisë biblike asnjëherë: “Kaosi si i tillë s’ka qëndruar, pa praninë e Shpirt të Shenjtë.”[16] Shpirti i Shenjtë është rrahja që fëshfërin mbi humbëtirën e ujërave zanafillore, si një klloçitje e shpërthimit të krijesës qysh para fillimit të krijimit të saj. Krijimi është rrahja fëshfërisë dhe butësore e Shpirtit të Shenjtë. Kështu, krijimtaria njerëzor s’mund të kuptohet ndryshe, pos si puthitje butësore me rrahjet e Shpirtit të Shenjtë. Sa del i saktë pohimi i kompozitorit të njohur, I. Stravinskij-it, kur pohon: “Kushdo që thotë revolucion do të thotë kaos i përkohshëm, ndërsa arti është e kundërta e kaosit.”[17] Të krijosh, do të thotë të fërfëllosh veprën krijuese në butësinë zanafillore.

Poezia dhe kënga si tallaze butësore fëshfërijnë mbi krijesën me dritën zanafillore. Ato shfaqin përmallimin e dëshirës së mishit dhe shpirtit në lojën e lirisë së pambarim. “S’ka gjurmë të përmbushjes, nëse s’ka gjurmë të dëshirës.”[18] Përflakja e  mishit dhe e shpirtit në zjarrin e dashurisë është paja e poezisë dhe e këngës. Kuptimi i stilit lirik që veçon poezinë dhe këngën qëndron pikërisht në shfaqjen e “gjurmës së dëshirës”[19], sidomos përmes krijimtarisë lirike hetohet se pranë “dëshirës se pranishme të shfaqur, kuptimi i saj mbetët ende i pa përmbushur, ai sa vjen vetëm si një apel që të drejton kah përgjigjja, e cila kërkon të përparojë gjithnjë, tejpërtej, matanë.”[20]

Dashuria është shtati i dëshirës. Rrita e saj zgjatohet përmes dashurisë: “Sancta enim desideria dilatatione crescunt” (Dëshirat e shenjta rriten me zgjatime).[21] Poeti i njohur Octavio Paz me të drejtë thotë: “Dashuria zbulon njëmendësinë e dëshirës.”[22] E dëshira thellon zemrën: “Desiderium sinus cordis.”[23] Thëllimi i dashurisë thellon edhe thellësinë e dëshirës së vizionit: “Aty ku ka me shumë dashuri, aty thellohet me shumë edhe dëshira, në një mënyrë, ajo e bën atë që dëshiron më të aftë dhe më të gatshme që të pranojë objektin e dëshiruar (ubi est maior caritatis, ibi est maius desiderium).”[24]

Poezia dhe kënga shpalosin thellë dëshirën e bashkimit me tjetrin, siç këndon poeti në një varg, kur thotë:

“Do t’doja me i pa trupin bashkë me shpirtin

e me u rritë lirisht ndër lojna të saja të tmerrshme.

Me hetue a mban gjallë nji flakë të errët në zemër

mes mjeg’llash të lagështa që n’sytë e saj notojnë.”[25]

Dëshira e bashkimit me tjetrin shquan gjakimin e ngjalljes: “Ngjallja e mishit është përherë e pranishme në dëshirën tonë.”[26]

Në damarin poetik njomët edhe përsiatja teologjike dhe ajo filozofike. Përsiatja teologjike rrezikon të mbërthehet duke u nisur nga pamja e ndëshkimit në qortim. Vizioni i ngjalljes prin veprën e shpëtimit.[27] “Nuk vdesim si të përcaktuar për ndëshkim, por për t’u ringjallur.”[28] Teologjia është ftesë dasmore e kremtimit të ngjalljes; përshkohet nga lartësimi i ngjalljes së mishit në lavdinë lojcake të pafundësisë: “iucunditatis immensae.”[29]

Po ashtu, mendësia filozofike, duke synuar njësimin me njëshin, rrezikon të mbarojë në mohimin e tjetrit: “Gjesti i dëshirës për pavdekësi nuk njeh veçse dy pika referimi: unin këtu dhe horizontin matanë, larg: dhe veç dy nocione: absoluten që është uni ynë dhe absoluten e botës. Ky gjest, pra, s’ka asgjë të përbashkët me dashurinë, meqenëse tjetri, i afërti, çdo njeri që gjendet midis këtyre dy poleve (botës dhe unit) është përjashtuar qysh më parë nga loja, është i harruar, i pa kundruar.”[30]

Ngjallja e mishit është përmbushja e vizionit të dashurisë.

Rrëmbimi poetik

Rrëmbimi i ekstazës poetike kërkon të lartësohet në lojën e tmerrshme të bashkimit e të shkëmbimit të pambarueshëm të trupit dhe shpirtit, në mes mashkullit dhe femrës. “Misteri poetik është një androgjini.”[31] Poezia gjakon përputhjen e kaheve të kundërta. “Thelbësisht, momenti poetik është një raport harmonik i dy të kundërtave.”[32]

Tërë përpjekja e mendësisë njerëzore sillet rreth përputhjes së dy kundërshtimeve në lartësimin e harmonisë mes tyre. Ajo shfaq tronditjen e saj me të thellë. Qysh nga lashtësia universi kundrohet përmes dy çifteve të kundërshtive: “Universi ndahet në çifte të kundërtash: dritë-errësirë, i trashë-i hollë, i ngrohtë-i ftohtë, qenie-mosqenie. Parmenidi mendonte se një nga polet e kundërshtisë është pozitiv (drita, i ngrohtë, i hollë, qenie), tjetri negativ. Kjo ndarje në pole pozitive dhe negative mund të na duket e thjeshtë, si për fëmijë. Me përjashtim të një rasti, siç thotë Niçe: Çfarë është pozitive, rëndesa apo lehtësia? Parmenidi përgjigjet: E lehta është pozitive, e rënda është negative. Kishte apo nuk kishte të drejtë ai? Kjo është çështja. Vetëm një gjë është e sigurt. Kundërshtia i rëndë-i lehtë është me e mistershmja dhe me e paqarta e kundërshtive.”[33]

Shkarja zanafillore e dualizmit përcjell mendësinë njerëzore qysh nga lashtësia e deri në ditët tona. Dualizmi është përbindëshi i mohimit. Ai përmbahet vetëm përmes përjashtimit: aut – aut (ose-ose). Ngritja e dualizmit shquan sundimin e  njërit pol ndaj tjetrit. Ngujimi nën sundim është amza e dualizmit. Në fushë betejën e dyluftimit të poleve të kundërshtisë mbijeton vetëm ngritja e njërit dhe mohimi i tjetrit. Rruga e sistemit është hapur dhe filloi rruga e sundimit. Shkarja në mes mishit dhe shpirtit hap shkarjen në mes poezisë dhe filozofisë, në mes njohjes dhe veprimit, në mes arsyes dhe besimit, në mes mistikës dhe jetës, në mes natyrës dhe hirit në mes erosit e agapesë dhe pothuaj se s’ka fushë të veprimit dhe të krijimtarisë që nuk kërkohet të ngujohet njëra nën sundimin e tjetrës. Nga ky tundim nuk është i kursyer as religjioni, as shkenca.

Poezia mbahet dhe është gjëja që i përket mishit. “Poezia është njësim, pajtim, përqafim që shtrëngon në bashkim qenien njerëzorë me ëndrrën prej së cilës vjen, duke i shlyer hapësirat.”[34]

Shkarjen në mes poezisë dhe filozofisë e nxori në pah sidomos Platoni. Sipas tij poeti mbahet si: “një gjë me krah të lehtë dhe i shenjtë, i cili është i paaftë të thurë poezi, nëse më parë nuk është i frymëzuar nga hyji dhe nëse nuk del jashtë vetës dhe nëse mendja e tij nuk është e rrëmbyer krejtësisht.”[35] Lartësimi poetik s’është tjetër pos një dehje që vjen nga frymëzimi i muzave hyjnore. Rreth saj Platoni shton: “Pikërisht vetë poetët thonë që ata i nxjerrin këngët e tyre nga burimet që rrjedhin mjaltë prej kopshteve dhe tufave të shenjta të Muzave dhe ato na i sjellin neve, ashtu siç bëjnë bletët krejt fluturimthi.”[36]

Në ditët tona shkrimtari i njohur, Milan Kundera, heton një gjë krejt të kundërtën përmes krijimit të poezisë, sidomos asaj të dashurisë: “Mirëpo, në poezinë e të gjitha kohërave, gruaja dëshiron të mbajë peshën e trupit mashkullor. Pra, barra më e rëndë është njëherazi shëmbëlltyra e përmbushjes më të madhe të jetës. Sa më e rëndë të jetë barra, aq më pranë tokës është jeta jonë dhe aq më reale dhe e njëmendtë është ajo. Përkundrazi, mungesa e plotë e barrës bën që qenia njerëzore të bëhet më e lehtë se ajri, të ngrihet fluturim, t’i largohet tokës, qenies tokësore, të jetë vetëm gjysmë e vërtetë dhe lëvizjet e saj të jenë sa të lira aq edhe të kota.”[37]

Nga ky fragment sado i shkurtër po shumë domethënës, paraqitet saktë botëkuptimi i shkarjes që rëndon edhe dy gjinitë: asaj mashkullore dhe femërore. S. Weil në vëzhgimet e saj të rralla, rreth rëndesës dhe hirit, thekson: “Gjithçka që emërohet gjë e ulët është një fenomen rëndesë.”[38] Më tej shton: “Krijimi përbëhet nga lëvizja zbritëse e rëndesës dhe e lëvizjes ngritëse e hirit. (…) Hiri është ligji i lëvizjes zbritëse.”[39]

Si rrallë kush ndër poetët, e nxori në pah këtë të vërtet Ch. Peguy në kryeveprën e tij poetike të titulluar Eva.[40] Po shkëpus vetëm disa prej vargjeve nga kjo “simfoni poetike” ku poeti kundron mishin syth të mbinatyrshmes:

“Me që është mishërore po ashtu e mbinatyrshme

dhe pema e hirit ka rrënjë të thella

dhe shartohet në dhé e lëshohet deri në thellësi

dhe pema e brezave është po ashtu e pavdekshme

 

Pema e hirit dhe pema e natyrës

kanë lidhur dy trungjet me nyjë kaq madhështore,

sa kanë njësuar edhe rriskën e tyre vëllazërore

aq sa përbëjnë një thelb të vetëm e një shtat të vetëm.”

Epopeja e poemës “Eva” e Ch. Peguy-it merr shkas dhe frymëzim për të hetuar jo vetëm pajtimin mes kundërshtive, por sythimin e përbashkët të mishit dhe hirit nga një shtat i vetëm, duke u nisur nga kraharori që mbarti Fjalën: “Fructus ventris tui.”

Askund me thellë nuk lartësohet kjo njëmendësi sikur në shtatin e poetikes liturgjike. Liturgjia  është krejt e thurur nga lavdia e shndërrimit dhe shkëmbimit të ndërsjellë që përshkon dhe tejfiguron dhuratat në fryt  shenjtërie. Po veçoj lutjen mbi dhuratat e Dielës së katër të Ardhjes[41]:

“Dhurata e kushtuara mbi altarin tënd, o Zot,

i shenjtëroftë ai Shpirt, i cili me virtytin e vet

e bëri të frytshëm kraharorin e së lumes Mari.”

Lidhja martesore është shëmbëllesa “nusërore”[42] e misterit që kremton liturgjia. Në liturgji ajo këndohet edhe si zgjedhë e ëmbël e harmonisë:

“Ti ke dashur që lidhja martesore

të jetë zgjedhë e ëmbël harmonie.”[43]

Poezia lartësohet përmes këngës. Përmbushja e këngës përkryhet përmes shenjtërisë. Siç këndon me të drejtë poeti:

“Ndërsa krijesa ngrihet në Krishtin tek Ati,

në kushtin (fatin) e stuhishëm të saj

e tëra është dhimbje e lindjes:

sa të vdiqët që jeta të lindë!

e po nga një Nënë e vetme,

që është e hyjnueshme,

në dritë arrihet hareshëm

jeta që dashurinë e bën përmes vajit,

për aq sa këndej gjakon, është poezi,

po vetëm shenjtëria e përmbush këngën.”[44]

Falë shkëmbimit të mrekullueshëm të zbritjes së hirit, lartësohet trupi në lavdin e shenjtërisë.

 

 

[1] P. CLAUDEL, Poezi. Përkthyer nga Romeo Çollaku, Odeon 2024, f. 19.

[2] M. ZAMBRANO, Filosofia e poesia, Edizioni Pendragon, Bologna 2010, f. 130.

[3] J. L. NANCY, Nascere alla presenza, Napoli 2001, f. 102.

[4] J. L. NANCY, Archivie, përkth., në it., nga D. Calabre, në: L’ora meridiana. Il pensiero inoperoso di Jean-Luc Nancy tra ontologjia, estetica e politica, Mimesis, Milano 2012, C. RICUPITO, Jean-Luc Nancy: rappresentazione, esposizione, nuditá, f. 22, nota 79. Cituar sipas: https:// iris.unipa.it.

[5] E. LEVINAS, Altrimenti che essere, Jaca Book, Milano 1983, f. 51

[6] P. BEAUCHAMP, Stili di compimento. Lo Spirito e la lettura nelle Scritture, Cittadella Editrice, Assisi 2007, f. 26.

[7] M. ZAMBRANO, La confessione come genere letterario, Milano 2018, f. 90.

[8] Shih: J. M. MAULPOIX, Du lyrisme, Paris 2000, f. 221. Cituar sipas J. P. SONNET, L’alleanza della lettura, Edizioni San Paolo 2011, f. 209.

[9] F. ROSENZWEIG, La stella della Redenzione, Marietti 1985, f. 211.

[10] E. MVENG, L’art d’ Afrique noire, Paris 1965, f. 86-87. Cituar sipas S. GALLI, Il racconto africano, E. M. C. Bologna 1977, f. 66.

[11] J. L. NANCY, Corpus, Napoli, 2014, f. 16.

[12] J. L. NANCY, Corpus, f, 16.

[13] J. DERRIDA, Toccare, Jean-Luc Nanacy, Marietti, Genova-Milano 2007, f. 84.

[14] J. L. NANCY, Indizi sul corpo, Torino 2009, f. 65.

[15] P. BEAUCHAMP, Stili di compimento. Lo Spirito e la lettura nelle Scritture, f. 26.

[16] R. GUARDINI, La vita come opera d’arte, Morcelliana, Brescia 2021, f. 150.

[17] I. STRAVINSKIJ, Poetica della musica, Edizioni Studio Tesi, Pordenone 1987, f. 9.

[18] P. BEAUCHAMP, Stili di compimento. Lo Spirito e la lettura nelle Scritture, f. 32.

[19] P. BEAUCHAMP, Stili di compimento. Lo Spirito e la lettura nelle Scritture, f. 32.

[20] P. BEAUCHAMP, Stili di compimento. Lo Spirito e la lettura nelle Scritture, f. 36.

[21] SHËN GREGORI I MADH, Nga “Predikimi mbi ungjitë,” në: Liturgjia e Orëve, III, Qendra Don Bosko, Tiranë – Shkodër – Prishtinë 2006, f. 1432.

[22] T. RADCLIFFE, Të duash në liri. Seksualitet dhe dashuri, Botime Arqipeshkvia Shkodër – Pult 2021, f. 22.

[23] SANT AGOSTINO, Commento al Vangeli di S. Giovanni 40, 10, në: Opere di Sant’Agostino, Vëll. 24, Citta Nuova, Roma 1968, f. 816.

[24] S. TOMMASO D’AQUINO, La somma telogica, I, q. 12. a. 6, Edizioni Studio Domenicano, Bologna 1984, f. 266.

[25] CH. BAUDELAIRE, Vigania, përktheu Primo Shllaku. Cituar sipas: www. KultPlus,com.

[26] F. HADJADJ, Mistica della carne. La profondità dei sessi, Edizioni Medusa, Milano 2009, f. 184.

[27] N. WILDER, Grace Confuinnding. Poems, Fortress Press, Philadelfia 1972. Autori nxjerr qëndrimin e njohur të veprës së krijimtarisë e cila paraprihet nga vizioni. Rreth saj, thotë: “Para porosisë, prinë vizioni/. Para bisedës, himni/. Para prozës, poezia.” (Before the message, there must be the vision/ Before the sermon the hymn/ Before the prose the poem). Cituar sipas Concilium, në: Rivista internazionale di teologia, Anno LIII, 5 (2017) Editrice Queriniana, Brescia, f. 12.

[28] SHËN ATANAZI, Mbi mishërimin e Fjalës, në: Liturgjia e orëve IV, f. 185

[29] SHËN BONAVENTURA, In Resurretione Domini, në: Semoni dominicali, Vol.  XXVII, Cittá Nuva Editrice, f. 261. “Hodie illuxit nobis festivus dies exultationis et laetitiae, advenit paschale gaudium iucunditatis immensae, eo quod invitamur ad nuptias Agni resurgentis et eius sponsae matris Ecclessiae.”

[30] M. KUNDERA, Pavdekësia, përktheu Bilal Gjini, Tiranë 2015, f. 236.

[31] G. BACHELARD, Il diritto di sognare, Edizioni Dedalo 2008. G. BACHELARD, Momenti poetik dhe momenti metafizik, cituar sipas: www.gazetaexpress.com.

[32] G. BACHELARD, Momenti poetik dhe momenti metafizik, po aty.

[33] M. KUNDERA, Lehtësia e padurueshme e qenies, përktheu Saverina Pasho, Shtëpia Botuese Dituria, Tiranë 2019, f. 11.

[34] M. ZAMBRANO, Filosofia e poesia, Edizioni Pendragon, Bologna 2018, f. 109.

[35] PLATONE, Ione 533D, në: Tutti gli scritti, në përkujdesje të Giovanni Reale, Rusconi, Milano 1994, f. 1027.

[36] PLATONE, Ione 533D, f. 1027.

[37] M. KUNDERA, Lehtësia e padurueshme e qenies, f. 11.

[38] S. WEIL, Rëndesa dhe hiri, përktheu Blerta Hyska, Tiranë 2017, f. 9.

[39] S. WEIL, Rëndesa dhe hiri, f. 12.

[40] Poema e titulluar “Eva” është një nder poemat që cilësohet si një “simfoni e madhërishme” që përfshin epopenë e njerëzimit, nga krijimi deri tek dita e gjykimit të fundit, e kënduar në pesëmbëdhjetëmijë vargje. Këtu kemi shkëputur vetëm dy vargje nga kryevepra e tij. Shih: CH. PÉGUY, Eva, në përkujdesjen e Giuliano Vigini – Carlo Bo, Reggio Emilia 1991; CH. PÉGUY, Lui è qui, antologji e zgjedhur nga D. Rondoni – F. Crescini, BUR, Milano 1997, f. 441- 442.

[41] E DIELA IV E ARDHJËS, në: MESHARI ROMAK, Boton Konferenca e ipeshkvijve të Shqipërisë, Tiranë 2014

[42] F. HADJADJ, Mistika della carne. Profondità dei sessi, f.181.

[43] RENDI I MARTESËS, në: Rituali romak, Botime liturgjike, Drita – Ferizaj 1992, f.79.

[44] C. REBORA, Curriculum vitae, “Poesia e santitá”, në: Poesie, prose e traduzioni, Milano 2015, f. 297.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here